Şöyle başlayalım. ABD merkezli Politico dergisi ‘Britanya yanıyor, ve ülkenin yeni lideri, savcılık geçmişine dönerek yangını söndürmeyi umuyor‘ diye yazıyor. Sadece bir ay önce Britanya, tarihi çoğunluğa sahip merkez sol bir hükümeti seçmişti. İngiltere'de bu ölçekte bir toplumsal olaylar en son 2011’de yaşanmıştı. Kuzey Londra'da polisin siyahi bir İngiliz'i vurup öldürmesiyle protesto gösterileri başlamış, ardından başkentte günlerce süren isyana dönüşmüştü.

* * * *
2011‘de İngiltere'nin Kamu Başsavcılık Direktörü olan Keir Starmer, şimdi başbakan. Ve Starmer, başbakanlığının ilk ayında benzer bir krizle yine karşı karşıya. 2011‘de mahkemelere isyancıları ve yağmacıları hızla yargılamak için 24 saat açık çalışmaları emrini vermiş. Şimdi de benzer şekilde mahkemelerin daha uzun süre çalışması için yetkisini kullanıyor. Başbakan Keir Starmer'ın İşçi Partisi hükümeti, iktidara gelmesinden bir ay sonra aşırı sağın şiddet isyanıyla karşı karşıya.

* * * *

Aşırı sağ şiddeti bir haftadır sürüyor. Şiddet olaylarını tetikleyen 29 Temmuz'da, Liverpool'un hemen dışında sahil kasabası Southport’ta yaşanan bir trajedik olay oldu. Aslında olaydan ziyade olayla ilgili internette hızla yayılan haber oldu. Olayın faili gencin İngiltere yasa dışı göç etmiş bir Müslüman olduğu yayıldı. Saatler içinde sosyal medya, cinayetlerle İslamcı bir bağlantı olduğu, saldırganın bir sığınmacı olduğu gibi geçmişine dair söylentilerle dolup taştı.

* * * *

Tutuklanan 17 yaşındaki gencin Ruandalı ebeveynlerden Cardiff'te doğduğu, İslamiyetle bir alakası olmadığı açıklansa da artık olaylar alevlenmişti. Uzun süredir biriken öfkeli, İslamofobik kızgınlık yüzeye çıktı. Hükümetin 2023 verilerine göre kaydedilen tüm dini nefret suçu suçlarının 10'da 4'ünden fazlası Müslümanlara yönelikti. Göç ve sığınma konusundaki görüşler de bu öfkeye eklendi. Tüm bunlar toplumsal huzursuzluğu kışkırtmak isteyen aşırı sağcılar için böylece uygun hale gelmiş oldu.

* * * *

Siyasi analistlere göre, diğer Avrupa ülkelerinin aksine, İngiltere'de aşırı sağın siyasi örgütlenmesi aslında oldukça zayıf. İngiltere'nin aşırı sağı, seçim yolu aramak yerine örgütlenmek için sosyal medyayı kullanıyor. Aşırı sağın önde gelen isimleri ile ülke dışındaki öncülerinin, Southport saldırısının ardından sosyal medyada yayılan ilk dezenformasyona katılmaları da bunu gösteriyor. İsyana katılanların çoğunun aşırı sağcı bir örgütün parçası olmasa da, aşırı sağcıların dezenformasyonundan etkileniyor.

* * * *

Analistler, ‘Sosyal medya, 2009'dan beri Müslüman karşıtı kışkırtmaları artıran ırkçı İngiliz Savunma Birliği'nin harekete ilham vermesini, hatta örgütlemesini sağlamış gibi görünüyor. 4 Temmuz seçimlerinde oyların yüzde 14'ünü kazanan yabancı düşmanı Reform UK partisinin dolaylı örtük desteğiyle. Reform UK'nin lideri, yeni seçilen Brexit destekçisi Milletvekili Nigel Farage, polisin Southport trajedisi hakkında yalan söylediğini ima ederek ateşe körükle gidiyor‘ diyorlar.

* * * *

Alman devlet televizyonu ARD’nin Londra bürosu şefi olaylarla ilgili yorumunda şöyle diyordu; Önceki hükümet sosyal ağların gerçekliğine çok uzun süre gözlerini kapatmıştı. Büyük Britanya artık yasaklanabilecek bir avuç grupla değil, neo-Nazilerden aşırı sağcı nüfuz sahibi kişilere, futbol holiganlarına kadar nefret dolu, şiddet yanlısı insanların bir araya geldiği merkezi olmayan ağlarla uğraşmak zorunda. Aşırı sağcılar yıllardır güç kazanıyor. Irkçı ve İslamofobik açıklamalar toplumsal açıdan kabul edilebilir hale geldi.

* * * *

Southport isyanının ertesi günü, Londra'daki Downing Caddesi'nin dışında toplanan şiddet yanlıları polisle çatıştı. Daha sonraki dört gün içerisinde bir düzineden fazla kasaba ve şehirde şiddetli aşırı sağ olayla yaşandı. Belfast'taki gösteri hariç olayların büyük kısmı Blackpool, Hull, Leeds, Manchester, Nottingham, Bolton, Liverpool ve Sunderland gibi İngiltere'nin kuzeyindeki ve orta kesimlerindeki kasaba ve şehirlerde gerçekleşti. Rotherham'da isyancılar sığınmacıların kaldığı otele girip ateşe vermeye çalıştı.

* * * *

Le Monde gazetesi de önceki günkü yorumunda ‘İngiltere aşırı sağın da dahil olduğu, benzeri görülmemiş bir şiddet ve yoğunluk kriziyle karşı karşıya. Mevcut ayaklanmalar, siyasi ılımlılık geleneklerini ve Nazizme karşı direniş geçmişini hatırlamayı seven bir ülke olan İngiltere'de aşırı sağın hafife alınmasının etkisini gündeme getiriyor. Starmer'ın karşı karşıya olduğu zorluklar muazzam: Sadece şiddeti durdurmakla kalmamalı, aynı zamanda seleflerinin geliştirmeyi başaramadığı insani ve kontrollü bir göç politikası da tasarlamalıdır‘ diyordu. Dünya İngiltere’yi dikkatle takip ediyor.