Georg Baselitz: 'Altüst Olmuş Bir Dünya'nın sıra dışı sanatçısı

İstanbul, Sakıp Sabancı Müzesi’nde yeni açılan “Georg Baselitz’in Son On Yılda Ürettiği Eserler” sergisinde, Georg Baselitz’in sıra dışı eserlerini yakından görebilceğiz. Alman ressam, heykeltıraş ve grafik sanatçısı Georg Baselitz’in hayatı, eserleri ve tüm bilinmeyenlerini keşfetmek için de iyi bir fırsat oldu. Georg Baselitz’in zorlu hayatını, multidisipliner sanat anlayışını, seçili eserlerini ve hakkında az bilinenleri gün yüzüne çıkarmanın tam sırası. Sergi 13 Eylül 2024’ten 2 Şubat 2025’e kadar sürecek.

İnsan figürlerini baş aşağı resmetmesi

Georg Baselitz, 20. yüzyılın ortalarında sanat dünyasına adım atan ve kendine özgü tarzıyla sanatını şekillendiren Alman ressam, heykeltıraş ve grafik sanatçısıdır. Özellikle insan figürlerini baş aşağı resmetmesiyle ayırt edilen Baselitz, izleyicinin algısını ve perspektifini zorlayan eserler yaratır.

Yıkım gibi derin temaları işlerken, provokatif ve yenilikçi yaklaşım sunuyor

Çalışmaları, Alman kimliği ve tarihi, kişisel deneyimler ve yıkım gibi derin temaları işlerken, provokatif ve yenilikçi yaklaşımıyla dikkat çeker. Bunun en önemli sebepleri arasında, Baselitz’in İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında dünyaya gelmesidir. Öyle olacak ki, hayatında ve eserlerinde savaşın derin izleri görülebilir. Baselitz bugün 86 yaşında, ve son yılını İstanbul'da gözler önüne koyuyor. 76 yaşından 86 yaşına kadar sanatında ki form değişiklikleri gözlemlenebilir. Sanatta sınır tanımayan yaşa aldırış etmeden üretmeye devam eden Baselitz bugün ilk gün ki heyecanını kaybetmeden ortaya çıkardığı içsel deneyimini tuvale aktarmaya devam ediyor. Fırçaları derin, düşünceleri derin tuvale yansıttığı her darbede yaşamın tüm izleri ve formları birbiriyle kusursuz bir uyum içinde.

Georg Baselitz’in Hayatı

Alman asıllı Georg Baselitz, 1938’de günümüzde Kamenz olarak bilinen Deutschbaselitz’de doğdu. Babası ilkokul öğretmeniydi ve ailesiyle birlikte daha sonra eğitim aldığı yerel okul binasında yaşıyordu. O dönemde baskın olan realizm anlayışını, gördüğü tablolar ve okuduğu yazılar aracılığıyla benimsedi. Erken yaşta portreler, dini konular, natürmortlar ve manzaralar çizmeye başladı. 1955’te Dresden’deki Kunstakademie’ye başvuran Baselitz, reddedilmesinin ardından 1956’da Doğu Berlin’deki Hochschule für Bildende und Angewandte Kunst’a kayıt oldu. Kısa bir süre sonra sosyopolitik uyumsuzluğu sebebiyle okuldan atıldı.

Eşi Elke, sanatçının birçok portresine ilham kaynağı oldu

1957 yılında Batı Berlin’e taşınarak Hochschule der Künste’de eğitimine devam etti ve burada eşi Johanna Elke Kretzschmar ile tanıştı. 1961 yılında doğduğu şehre atfen Georg Baselitz adını aldı. 2013’ten beri eşiyle birlikte Avusturya’nın Salzburg kentinde yaşamaktadır. İkisi de galerici olan Daniel Blau ve Anton Kern adında iki erkek çocuğu vardır. 86 yaşındaki Baselitz halen aktif olarak çalışmakta ve sanat eserleri üretmektedir. Eşi Elke, sanatçının birçok portresine ilham kaynağı olmuştur.

Georg Baselitz’in Sanat Anlayışı

Baselitz, 1960’ların başında profesyonel sanat kariyerine başladı ve hızla kendine özgü, provokatif bir tarz geliştirdi. 1963’te açtığı ilk kişisel sergi büyük yankı uyandırdı ve eserlerinde dönemin Alman değerlerine meydan okudu. 1969’da, imzası haline gelen “ters yüz” resim tarzını benimseyerek figürleri baş aşağı resmetmeye başladı; bu da izleyicinin alışılmış bakış açılarını sorgulamasını sağladı. Nazi döneminde baskı altında kalan Alman Dışavurumculuğunu benimseyen Baselitz, insan figürünü sanatta yeniden merkezi bir konuma getirdi. Savaş sonrası Almanya’nın kimliği ve tarihi gibi temaları işlerken, Nazi Almanyası’nın yıkıntıları arasında büyümenin acısını ham ifadeler, canlı renkler ve dinamik fırça darbeleriyle aktardı. Ayrıca heykel, baskı ve çizim alanlarında da önemli çalışmalar yapmıştır.

Georg Baselitz’in En Önemli Eserleri

Georg Baselitz, “The Painter in His Bed”; 2022

Geyikleri de ters olarak resmetti

Baselitz’in en güncel eserlerinden biri olan “Yatağındaki Yazar” tablosu siyah bir arka plan üzerinde baş aşağı duran dört geyiği betimler. Geyikler, tarih boyunca birçok kültürde sembolik bir anlam taşıyan figürlerdir, ancak Baselitz bu geleneksel sembole kendi yenilikçi yorumunu getirir. Eserde, farklı çizim ve boyama tekniklerinin birleşimiyle katmanlı bir yapı oluşturulmuştur. Fırça darbeleri kalın ve belirgin bir şekilde işlenmişken, ince kalem detayları da esere narin bir dokunuş ekler. Özellikle dikkat çeken bir diğer özellik ise, geyiklerin ters olarak resmedilmesidir. Bu teknik, izleyicinin algısını ve perspektifini sorgulamasını sağlar. Baselitz, Gagosian Galerisi ile yaptığı röportajda bu eserle “görseller aracılığıyla yeni bir dil” keşfettiğini belirtmiştir. Bu yaklaşım, sanatçının hem geleneksel sembollerle hem de modern tekniklerle oynayarak yaratıcı ve düşündürücü bir çalışma ortaya koyduğunu gösterir.

Georg Baselitz, “Leneh”; 2020

Baselitz imzası: baş aşağı insan motifi

13 Eylül’de Sakıp Sabancı Müzesi’nde başlamış olan “Georg Baselitz’in Son On Yılda Ürettiği Eserler” sergisinin tanıtım görseli olarak kullanılan “Leneh” Baselitz’in sınırsız artistik üretkenliğini örneklemektedir. Bu eserde, Baselitz imzası haline gelen baş aşağı insan motifini kullanmaktadır. Ancak figürün başı ilk bakışta ayırt edilememektedir; gövdesinde birçok kafa bulunmaktadır. Bu yaratıcı yaklaşım, Baselitz’in figürleri ve formları sorgulayan yenilikçi tarzını gözler önüne serer.

Georg Baselitz, “Der Wald auf dem Kopf”; 1969

“Kafadaki Orman” doğa temalı baş aşağı tablosu

Baselitz, ilk tersine çevrilmiş resmini 1969 yılında “Kafadaki Orman” ile yaptı. Doğa temalı bu baş aşağı tablo, Baselitz’in stilini ve tematik çeşitliliğini gösterir. Bu ormanı baş aşağı resmetmesi, soyutlamaya mı yoksa basitçe ters çevrilmiş geleneksel bir manzaraya mı baktığımızı merak etmemize neden oluyor.

“Kafadaki Orman” Baselitz’in sanatsal dilinin önemli bir parçasını oluşturur ve baş aşağı figürler kullanarak izleyicinin algılarını ve sanatsal anlayışını nasıl değiştirdiğini gösterir. Aynı zamanda, figürlerini ters resmederken resim yapma hızını yavaşlatmaktadır. Bu yaklaşım, Baselitz’in çalışmalarına daha dikkatli odaklanmasına ve eserleri üzerinde daha çok düşünmesini sağlar.

Georg Baselitz, “Aus Gelbrotorange wird Blaudunkel”; 2012

İstanbul Modern’de bu eser izlenebilir

İstanbul Modern’de karşılaşabileceğiniz “Sarı, Kırmızı ve Turuncudan Koyu Maviye” adlı eserinde Baselitz, güçlü fırça darbeleri ve katmanlı boya uygulamaları kullanmıştır. Bu teknik, esere derinlik katar. Kompozisyon, izleyicinin algısını sarsmak ve düşünmesini sağlamak amacıyla çarpıtılmış figürlerle öne çıkar. Baş aşağı duran iki insan figürü, bu amaca hizmet eder.

Georg Baselitz, “Schwarz mit Ölfleck”; 2019

Dikkat çekici kompozisyonlar

“Yağ Lekeli Siyah” eserinde Baselitz baş aşağı figürler ve çarpıtılmış formlar kullanma alışkanlığını devam ettirir. Figürler veya soyut formlar, siyah zemin üzerinde dikkat çekici bir şekilde belirir. Resmin başlığı ve kompozisyonu düşünmeye teşvik eder.

Georg Baselitz, “Die Großen Freunde”; 1965

Baselitz’in sanat anlayışını, eserinin sanatsal değerini ve şizofrenik resmin özelliklerini vurguluyor

Baselitz’in “Büyük Dostlar” eserinde, zifiri karanlık bir arka planda savaş sonrası iki arkadaş betimlenmiştir. İki figürün orantısız kafaları ve vücutları ile yırtık kıyafetleri hemen dikkat çeker. Bu eser, savaşın ardından Almanya’da süregelen yoksulluğu yansıtır. “Büyük Dostlar” Baselitz’in Berlin’deki sergisinin merkezinde yer almış ve serginin kapak görseli olarak gazetelerde yayınlanmıştır. Görselin altında “Büyük Dostlar eseri neden iyi bir resim?” başlıklı bir manifesto yer alır. Bu manifesto, Baselitz’in sanat anlayışını, eserinin sanatsal değerini ve şizofrenik resmin özelliklerini vurgular.

Georg Baselitz, “Nachtessen in Dresden”; 1983

Dört metreyi aşan boyutuyla Baselitz’in ters çevrilmiş resim tarzının dikkat çekici bir örneği

“Dresden’deki Akşam Yemeği” dört metreyi aşan boyutuyla Baselitz’in ters çevrilmiş resim tarzının dikkat çekici bir örneğidir. Eser, 1905’teki Dışavurumcular toplantısına gönderme yapar ve Ernst Ludwig Kirchner, Karl Schmidt-Rotluff, Otto Müller ve Erich Heckel’i temsil eder. Baselitz bu tabloyla sanatsal kimliğini yansıtma fırsatı bulmuş ve Yeni-Dışavurumculuk etiketinden hem söz hem de eylemle uzaklaşmayı hedeflemiştir. Renk, kompozisyon ve fırça darbesi gibi tamamen sanatsal kararlar aracılığıyla, sanatını tek boyutlu anlamlarından kurtarmaya çalışmıştır.

Georg Baselitz, “Mit Roter Fahne”; 1965

İkinci Dünya Savaşı sonrasında evlerine dönen, yenilmiş ve harap olmuş Alman askerlerinin heybetli bir tasviri olarak yorumluyor

Baselitz’in “Kızıl Bayraklı” tablosu, 2017’de Sotheby’s Londra’da yapılan müzayedede 7.471.250 sterline alıcı buldu. Küratör ve sanat tarihçisi Sir Norman Rosenthal, Baselitz’i yaşayan en önemli ressamlardan biri olarak değerlendiriyor. Sir Norman, “Kızıl Bayraklı”yı İkinci Dünya Savaşı sonrasında evlerine dönen, yenilmiş ve harap olmuş Alman askerlerinin heybetli bir tasviri olarak yorumluyor. Dönemin diğer sanatçıları genellikle savaşın etkilerini görmezden gelirken, Baselitz yoksulluk ve yıkımı cesur bir şekilde gözler önüne seriyor.

Bu makale özellikle, Sakıp Sabancı Müzesi'de ki sergiyi ziyaret ederken sanatçıyı ve sanat anlayışını daha keyifli yorumlamanıza olanak sağlayacaktır. İstanbul'da ki bu sıradışı sergiyi mutlaka görmenizi tavsiye ederim. Yazımı usta sanatçının resimlerinde ki gibi sonlandırmak istiyorum :