Yüz binlerce genç için üniversite sınav maratonu bitip heyecanla beklenen yerleşilen üniversiteler ve bölümler belli oldu. Akademide güz döneminin başlamasına sayılı gün kala kayıtlarını yaptıran on binlerce üniversiteli şimdi de nasıl ve nerede barınacağı sorunuyla karşı karşıya. Artık kronik hale gelen barınma sorunu hem ailelerin hem de gençlerin üniversiteyi kazanma heyecanını kaygıya dönüştürüyor. Üniversiteyi yeni kazanan gençler, kapasitesi yetersiz Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) yurtları, ateş pahası özel yurtlar, fahiş ev kiraları ve baskıcı tarikat yurtları kıskacında. Gençlere eğitim dönemi boyunca verilen KYK bursu ise bırakın barınmayı temel ihtiyaçları bile karşılamaya yetmiyor. Bu sene yerleştirme puanı hesaplanan 2 milyon 755 bin 301 üniversiteli adayından 1 milyon 670 bin 205'i tercih yapabildi, 802 bin 170'i (açık öğretim fakülteleri dışında) lisans ve önlisans programlarına kayıt yaptırdı. Yükseköğretim Kurumunun 2023-2024 eğitim öğretim senesine ilişkin yayımladığı verilere göre 6 milyon 562 bin 797 öğrenci lisans ve ön lisans bölümlerine kayıtlı.
KYK yurtlarının kapasitesi az
Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) 2022’de YKS-2021 yerleştirme sonuçlarına dayanarak hazırladığı ‘yükseköğretime geçişte öğrenci hareketliliği’ raporuna göre 2021'de açık öğretim hariç lisans veya ön lisans bölümlerine kaydolan 688 bin 717 öğrenciden yüzde 40.6'sı (279 bin 813 öğrenci) kendi ikametgahının olduğu ilden farklı bir ildeki üniversiteye yerleşti. Bu orana göre 2 milyon 625 bin 119 öğrenci üniversite okumak için şehir değiştiriyor. Yine benzer bir hesapla bu sene lisans ya da ön lisans bölümlerinden birine yerleşen 802 bin 170 üniversiteliden 320 bin 868’i yaşadığı şehrin dışındaki bir üniversiteye yerleşti. Buna göre yaşadığı şehrin dışında okuyan yaklaşık 2.5 milyon üniversite öğrencisine göre KYK yurdu kapasitesi oldukça sınırlı. Gençlik ve Spor Bakanlığının açıkladığı son veriye göre KYK yurtlarındaki toplam yatak kapasitesi 950 bine çıktı. Bu verilere göre yaklaşık her 3 öğrenciden yalnızca biri KYK yurtlarına yerleşebiliyor. Yeni dönem için KYK yurdu fiyatları ise henüz açıklanmadı. Bir önceki dönem yurt fiyatları; tip 1 için 345 TL, tip 2 için 405 TL, tip 3 için 480 TL, tip 5 için 510 TL ve tip 6 için 570 TL belirlenmişti.
Öldüren asansör kazaları
Kapasitesinin öğrenci sayısına kıyasla yetersizliğinin yanı sıra KYK yurtları öğrencilerin sağlıklı barınması için de uygun değil. İktidarın ‘5 yıldızlı otel konforunda’ diye övündüğü KYK yurtlarında düşen asansörler, sağlıksız yemekler, temizlik ve hijyen sorunu hiç eksik olmuyor. 2023’te Aydın’ın Efeler ilçesindeki Güzelhisar KYK Kız Öğrenci Yurdunda Üniversite 4. Sınıf Öğrencisi Zeren Ertaş’ın düşen asansörde hayatını kaybetmesi tepkileri büyütürken peşi sıra farklı illerdeki KYK yurtlarında düşen, bozulan asansör kazası haberlerinin ardı arkası kesilmedi. Hemen hemen tüm illerde denetimsizlik nedeniyle artan asansör kazaları KYK yurtlarında kalan öğrencilerin kitlesel tepkilerine neden olarak ülke gündemine oturdu.
Öğrenciler zor durumda
KYK yurtlarındaki temel sorunlardan biri de yemekhane ve beslenme sorunu. Yurtların bağlı olduğu Gençlik ve Spor Bakanlığına göre KYK yurtlarındaki yemekler piyasa fiyatlarından ortalama yüzde 35 daha ucuz. Ama ardı arkası kesilmeyen KYK yurtlarındaki besin zehirlenmeleri yemeklerin niteliğinin daha aşağı olduğunu gösteriyor. Üniversiteler açıkken hemen her gün ülkenin dört bir yanındaki KYK yurtlarından ajanslar ‘……. KYK yurdunda …. sayıda öğrenci zehirlenerek hastaneye kaldırıldı’ haberleri geçti. Öte yandan öğrenciler sosyal medyadan yaptıkları paylaşımlarla yemeklerden çıkan ‘kıl, kurt, tel, böcek, taş’ gibi maddeleri paylaşarak şirketlere ihale edilen yemeklerin ne kadar sağlıksız olduğunu paylaştılar.
Ev kiraları almış başını gidiyor
Üniversitelilerin bir diğer seçeneği ise birkaç arkadaşın birlikte çıktığı öğrenci evleri. Endeksa’nın verilerine göre İstanbul’da ortalama kira 23 bin 373 TL. Sahibinden.com sitesinde çeşitli konumlarda öğrenciye kiralanacağı söylenen evlerden bazılarının kiraları şöyle: Kağıthane’de 1+1 daire 24 bin 500, Avcılar’da 2+1 daire 16 bin, Fatih’te 3+1 eşyalı bahçe katı daire 40 bin, Küçükçekmece’de 2+1 iki odası karanlık bahçe katı daire 15 bin, Maltepe’de 1+1 Amerikan mutfak daire 25 bin TL. Öğrenciye verileceği söylenen veya en düşük fiyatlı dairelerin odalarının bir kısmı apartman boşluğuna bakıyor, bahçe katta ya da çok eski binalarda. Bir öğrencinin tek başına, hatta oda sayısı kadar kişiyle dahi evde kalması oldukça zor. Kısmen kalınması mümkün olan evlere ise iyi bir örnek Eyüpsultan’dan. 2+1 ve 12 bin TL olan kirası olan dairenin fotoğrafları ‘ucuzluğun’ nedenini ortaya koyuyor: Bahçe kattaki evin bir odasının zemini mermer ve odanın duvarları tamamen soyulmuş ev dökülmüş.
Aslan payı özel yurtların!
İstanbul Planlama Ajansının (İPA) 2023'te hazırladığı rapora göre; İstanbul’daki toplam yurt kapasitesi 135 bin 998. Bu kapasitenin yüzde 41’i erkek, yüzde 59’u ise kadın öğrenciler için. KYK yurtları, İstanbul’daki toplam kapasitenin yüzde 29.15’ini oluştururken, toplam kapasite içindeki en geniş pay, yüzde 37.18’le özel yurtlara ait. İBB yurtlarının kapasitesi ise, toplam kapasitenin yüzde 3.82’si.KYK yurtlarının İstanbul’daki kapasitesi son 17 sene içinde üç kattan fazla artırılsa da yalnızca beş yeni yurt eklenmiş. Yani kapasite sorunu yeni bina yapımıyla değil, aynı alana daha fazla öğrenci yerleştirilerek çözülmeye çalışılmış. İstanbul’da bulunan 11 devlet üniversitesinden 3'ünün, 44 vakıf üniversitesinin yarısının, vakıf meslek yüksekokullarının ise hiçbirinin kendi yurdu yok. Çoğunluğu tarikat ve cemaat yurtlarından oluşan 'imtiyazlı vakıflara' ait yurtların İstanbul’da en az 9 bin 840 kapasitelik yurtları var. Bu sayı, özel yurtların kapasitesinin yüze 19.46’sına, İstanbul’daki tüm yurt kapasitesinin yüzde 7.24’üne denk geliyor. İstanbul’da özel yurtta kalan bir öğrencinin aylık barınma masrafı 2022-2023 eğitim-öğretim döneminde ortalama 3 bin 300 TL iken, bu maliyet 2023-2024 döneminde 10 bin 360 TL'ye çıktı. İstanbul'da 3+1 öğrenci evini 3 kişi paylaşmanın kişi başı maliyeti ise aynı dönemde 1900 TL'den 6 bin 250 TL'ye çıktı.