Ülkede yeni eğitim öğretim yılının başlamasına sayılı günler kala eğitimdeki sorunlara karşı herhangi bir adım atılmış değil. Yurttaşların ücretsiz yemek, laik bilimsel eğitim gibi taleplerini görmezden gelen Milli Eğitim Bakanlığı, kendi bildiğini yapma derdinde. Yeni eğitim-öğretim döneminin başlamasına sayılı günler kala eğitimde yaşanan sorunlara karşı Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) kendi bildiğini okumaya devam ediyor. Eğitimcilerin, velilerin, sendikaların ve demokratik kitle örgütlerinin eleştirilerine kulak tıkayan Bakanlık, eleştirileri duymazlıktan geliyor.
Okullarda bir öğün ücretsiz yemek, yasağa rağmen velilerden alınan kayıt ücretleri, ‘Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, ‘Çevreme Duyarlıyım, Değerlerime Sahip Çıkıyorum’ (ÇEDES) projesi, çocuk işçiliğe uydurulan kılıf olan Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) ve “öğretmenliğe darbe” olarak nitelendirilen Öğretmenlik Meslek Kanunu (ÖMK) teklifi yaşanan sorunlardan yalnızca birkaçı.
Ücretsiz yemek hayal oldu
Eğitimcilerin, sendikaların ve velilerin “okullarda bir öğün ücretsiz yemek” talebiyle başlattıkları mücadele sürüyor. Eğitim Sen, Veli-Der, Türk Tabipler Birliği gibi birçok sendika ve demokratik kitle örgütlerinin ana talebi ise ekonomik krizin kıskacındaki çocukların okullarda sağlıklı besine ulaşmasını sağlamak. AKP eliyle yaratılan ekonomik krizin içerisinde “Her beş çocuktan biri okula aç gidiyor” sözleriyle başlatılan mücadelede MEB sessizliğini koruyor. MEB, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 1 trilyon 619 milyar 907 milyon 408 bin TL ile ‘aslan payı’nı aldı. Ancak “bir öğün ücretsiz yemek” talebi Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in gündeminde yok. MEB, “sivil toplum kuruluşları” dedikleri cemaat ve tarikatlara bütçesinden milyonlarca lira akıtırken konu ücretsiz yemeğe geldiğinde alınan cevap “Kaynak yok” oldu. 6 Şubat depremlerinin ardından okul öncesi öğrencilerine verilen ücretsiz yemeğin kaldırılmasında ise Bakanlığın bahanesi “bütçedeki kısıtlamalar” olmuş, Tekin “2 milyon öğrenciye ücretsiz bir öğün yemek veriyoruz. 2 milyon öğrenci de az değil” demişti. Hâlbuki Bakan Tekin 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu görüşmelerinde en büyük payın bu yıl da eğitime ayrıldığını söylemişti. MEB ayrıca taşımalı eğitim kapsamındaki öğrencilerin yararlandığı öğlen yemeğine son verdi. Bakanlık, eğitimcilerin de yemek hizmetlerinden yararlanmasının önüne geçti.
Müfredatı değiştirdiler
AKP iktidarının kendi zihniyetinde nesil yetiştirme projesi olan ‘Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ ile zorunlu eğitimin her kademesinde ders programlarını dinselleştirmeye yönelik müdahale yaşanıyor. Müfredat taslağı ilk erişime açıldığı andan itibaren eğitimcilerin eleştirilerinin odağı olurken müfredata yönelik 67 bin 284 görüş ve öneri iletildi. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’ndan jet hızıyla onay alan müfredatta ilişkin “Saray’ın koridorlarında hazırlandı” eleştirileri ise sürerken Bakan Tekin’in önceki gün yaptığı açıklamadaki “Bize özgü bir model olan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ni geliştirdik” sözleri ise bunu doğrulayacak nitelikte oldu.
MEB’in hazırladığı yeni müfredat, “Ders programı değil, parti programı” yorumlarına yol açtı. Derslerde dini referanslar yapılırken “Atatürk ve Cumhuriyet” seyreltildi, “Cihat, kamil insan” ifadeleri müfredata girdi. 2024-2025 eğitim-öğretim dönemi itibarıyla anaokulu, ilkokul 1’inci, ortaöğretim 5’inci, lise hazırlık ve lise 1’inci sınıflarda okutulacak olan söz konusu müfredatın Anadolu imam hatip liselerinin dokuzuncu sınıflarında okutulacak Temel Dini Bilgiler kitabında Diyanet İşleri Başkanlığı’na referans verildi. Tarih kitaplarında Osmanlı propagandası yapıldı. Müfredata ilişkin “medrese eğitimi” eleştirilerinin haklılığını MEB’in, fen bilimleri derslerinde yaptığı dini referanslar ortaya koydu. Fen Bilimleri dersinin “canlılar ile evrenin oluşumu” konusuna ilişkin paragrafta sure ve ayetlere yer verildi.
Çocuk işçiliğine kılıf
İktidarın yasal yolla çocuk işçiliğine kılıf hazırladığı Mesleki Eğitim Merkezleri’ne (MESEM) yönelik tepkiler sürerken MEB, MESEM’lerde yaşanan iş cinayetlerini de görmezden gelmeye devam ediyor. 2023-2024 eğitim öğretim döneminde MESEM kapsamında çalıştırılırken yaşamını yitiren çocuk sayısı 9 oldu. Ancak bu iş cinayetleri gündemdeki yerini korurken MEB, Mesleki ve Teknik Eğitim Politikası Belgesi ile sermaye ile yapılan işbirliklerini de “yetersiz” buldu. Ülke genelinde 1,5 milyondan fazla çocuğun haftada 4 gün işyerine, 1 gün ise okula gittiği MESEM’de Ortaokul mezunları, herhangi bir liseden ayrılanlar, lise mezunları, üniversite mezunları MESEM’lere kayıt olabilir. Yaş sınırı yok. Aynı zamanda 9, 10 ve 11’inci sınıf öğrencileri asgari ücretin yüzde 30’u, 12’nci sınıf öğrencileri ise asgari ücretin yüzde 50’sini kazanabiliyor.
MESEM dayatması
Eğitim Sen tarafından yapılan açıklamalarla MESEM uygulamasının meslek lisesi öğrencilerini zorunlu örgün eğitimden koparmayı amaçladığı söylense de MEB, çocuklar üzerinden elde edilen kâra odaklanıyor. Ancak aynı zamanda meslek liselerinde okuyan öğrencilerde okul terkinin de arttığını itiraf ederek kendisiyle çelişmeye, sermaye ile olan ilişkisini korumaya devam ediyor.
Eğitimcilerin ise MESEM’e karşı çıkmasının temel sebepleri şu şekilde:• Denetimlerin yetersizliği,• Örgün eğitimden kopuş,• Sermayeye ucuz işgücü sağlanması,• Okul terkinin artması,• Haftada bir günde eğitim verilememesi,• Devamsızlığın artması
Yasağı takan yok!
MEB, 14 Ağustos tarihinde yayımladığı genelge ile öğrenci kayıtları esnasında kayıt parası alınamayacağını söylese de okullarda ‘bağış’ adı altında kayıt ücreti alınmaya devam ediyor. Anayasa ve İlköğretim Temel Kanunu’na göre söz konusu ücreti almak suç sayılsa da denetimsizlik yaşananların önüne geçemiyor. Bütçenin ‘aslan payı’na sahip olan ancak tarikat ve cemaatlere saçan MEB’in okullara yeterli ödenek göndermemesi nedeniyle okul idarecilerinin velilerden 5 bin ila 100 bin TL arasında değişen ‘kayıt ücreti’ istendiği iddia ediliyor. 1 trilyon 619 milyar 907 milyon 408 bin TL bütçeye sahip olan MEB, okullara yeterli bütçeyi göndermezken “yurtdışındaki FETÖ okullarını devralmak” için kurulan ve “gölge bakanlık” olarak adlandırılan Türkiye Maarif Vakfı’na 5,7 milyar TL akıtmaktan da geri durmuyor. Mayıs ayında Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Maarif Vakfı’na aktırılabilecek olan söz konusu kaynak da 2019 yılından bu yana katlanarak devam ediyor.
Bize şikayet edin!
Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin her ne kadar “Kayıt parası isteyen okulları bize şikâyet edin, gereğini yapalım” dese de eğitim meslek örgütlerinin velilerden aldıkları bilgiler doğrultusunda Bakanlığın attığı adımlar yetersiz kalıyor. Okul idarecilerinin kayıt, kırtasiye, temizlik ücreti istemesine karşı çıkan eğitim sendikaları yaşanan sorunun temelinde de Tekin’in “sivil toplum kuruluşu” olduğunu iddia ettiği tarikat ve cemaatlere aktarılan kaynaklar olduğunu savunuyor.
Öğretmenliğe darbe vurdular
Eğitimcilerin, Öğretmenlik Meslek Kanunu (ÖMK) teklifine karşı mücadelesi sürüyor. AKP’li vekillerin imzasıyla Meclis’e getirilen, ilk 6 maddesi kabul edilen, hazırlandığı esnada yalnızca iktidara yakınlığıyla bilinen Eğitim Bir-Sen’in görüşünün alındığı teklif, yaşanan sorunları derinleştirecek türden. ÖMK’de kabul edilen maddelere göre, "öğretmenlerin seçilmeleri, yetiştirilmeleri, atanmaları, hakları, kariyer basamaklarında ilerlemeleri" ile Milli Eğitim Akademisi’nin kurulması, görevleri, teşkilat yapısı ve personeline ilişkin konular düzenleniyor. Eğitimcilerin “başarılı olurlarsa” sözleşmeli öğretmen olarak atanacakları Akademinin, eğitim fakültelerinin bypass edeceğine yönelik tartışmalar sürerken teklifle “uzman öğretmen, başöğretmen” ve “aday öğretmen” ayrışmasının da önü açılacak.
Gericiliğe kapı açtılar
Geçtiğimiz yıl MEB, Diyanet İşleri Başkanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı ile hayata geçirilen ÇEDES projesi kapsamında Din Öğretimi Genel Müdürlüğü ve Diyanet’e geniş görev alanı tanındı. Din görevlilerinin ‘manevi danışman’ denilerek öğrencilere eğitim vermesinin önünü açan ÇEDES ile çocuklar, camilere götürüldü, gerçek bıçakla ‘kurban ibadeti’ gösterildi, Kabe maketi etrafında tavaf ettirildi, mezarlık temizletildi. Üstelik ÇEDES kapsamında yapılan gerici etkinlikler bununla sınırlı kalmadı. Eğitimcilerin her defasında “Çocuklarımız iktidarın siyasal hedeflerinin parçası haline getirilemez” diyerek karşı çıkmasına karşın Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin ÇEDES Projesi’nin “okul dışı bir kulüp çalışması” olduğunu savundu. Tekin her ne kadar ÇEDES’in arkasında “kulüp” savunması yaparak durmaya çalışsa da düzenlenen etkinliklerin birçoğu Diyanet ve müftülükler tarafından gerçekleştirildi.
Eğitimi bile isteye bitirdiler
Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası Başkanı Eren Edebali, “Sorunları biz var etmedik” dedi. Özel sektörde çalışan öğretmenleri, taban maaşlarına düzenleme ve özlük haklarının iyileştirilmesi talebiyle karşı karşıya bırakıldıkları gözaltı ile baskılara mücadelelerine devam ediyor. Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası’na üye öğretmenlerin, Ankara’da bulunan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) önünde başlattıkları oturma eylemi 6. gününü geride bıraktı. Ülkenin dört bir yanında Eğitim Nöbeti tutan eğitimcilerin talepleri ise taban maaşın Öğretmenlik Meslek Kanunu (ÖMK) kapsamında güvence altına alınması. Öğretmenlerin mücadelesi sürerken özel okul dernekleri tarafından yapılan ortak açıklama, eğitimcilerin asgari ücret dayatması altında çalıştırıldığının itirafı oldu. Türkiye Özel Okullar Derneği (TÜZOP), Tüm Özel Öğretim Kurumları Derneği (TÖDER), Özel Eğitim Öğretim Derneği (ÖZDEBİR) ve Özel Öğretim Kurumları Birliği Derneği (ÖZKUBİR) tarafından yapılan açıklamada, öğretmenlere düşük ücret verildiği itiraf edildi. Açıklamaya tepki gösteren Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası Başkanı Eren Edebali ise Bakanlık önünde yaptığı açıklamada, “Kelimelerinizin, cümlelerinizin hayatın içerisinde bir yeri yok” dedi.
Kamunun seviyesinde değil
Özel okul dernekleri tarafından yapılan ortak açıklamada, özel okullardaki öğretmen maaşlarının 5-6 yıl öncesine kadar gündem olmadığı belirtilerek, "Bu yıllarda özel okul öğretmenleri, resmi okullarda çalışan öğretmenlerin maaşlarından daha fazla ücret almakta, hatta kimi kurumlarımızda bu maaşlar iki, üç katına kadar çıkmaktaydı. Ancak, pandeminin ardından tüm dünyada yaşanan ekonomik kriz ve yüksek enflasyon okullarımızın gelir gider dengelerini bozmuştur" ifadeleri kullanıldı. Son iki öğretim döneminde devletin özel okul ücretlerine yaptığı ücret sınırlandırmalarının özel okulların gelir gider dengelerini “vahim duruma getirdiği” vurgulanan açıklamada, "Dolayısıyla gelirlerinin neredeyse yüzde 70'i öğretmen ve çalışan maaşlarına ayrılan özel okullar, öğretmen maaşlarını, devlet öğretmenleri seviyesinde tutmakta zorlanmıştır" denildi. Açıklamada özel okulların brüt maaş ve çoğunlukla kamudaki öğretmenlerin üzerinde maaş verdiği iddia edildi.
Sorunları öğretmenler var etmedi
Özel okul dernekleri tarafından yapılan ortak açıklamaya tepki gösteren Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası Başkanı Eren Edebali, “Öğretmenlerin ekonomik olarak daha iyi koşullar altında çalışmalarını istiyorlarsa patronların dernekleri ve Bakanlık ile bir masada oturup konuşmak istiyoruz. Kavga istemiyoruz, mücadele ediyoruz. Mücadele edilecek koşullarımız var. Önerilerde bulunduk dikkate alınmadık, işsiz bırakıldık. Yaz maaşları, sigorta primleri ödenmeyen, resmi idari izin haklarını kullanamayan öğretmenleri sendika var etmedi” dedi. “Sendika ne varsa onun üzerine gitti” diye konuşan Edebali şunları aktardı: “Kelimelerinizin, cümlelerinizin hayatın içerisinde bir yeri yok. Masada buluşmaya varız, eğer masada buluşmak istemiyorsanız yalanlarınıza devam ediyorsunuz demektir. Eğer samimi iseniz Bakanlıkta sendika ile birlikte oturur taban ücret ÖMK’ye dahil olur. Madem kamudaki öğretmenden fazla maaş veriyorsunuz o zaman taban ücret ÖMK’ye yazılır. Eğer yazılmazsa bu metin yalancı, günü kurtarmak için yazılmış bir metindir.”
Binlerce öğretmen özelde
Ülkede toplamda 98 eğitim fakültesi bulunuyor. Bu fakültelerden her yıl 40 bini aşkın öğretmen adayı mezun olurken iktidarın eğitim politikaları nedeniyle eğitimciler yapılmayan atamalar, sigortasız çalıştırılma, asgari ücret dayatması gibi birçok sorunla karşı karşıya bırakılıyor. Öğretmenlere sayısız kez atama sözü veren Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) sözünü tutmaması sonucunda özel sektörde çalışmak zorunda bırakılan öğretmenler ise hakları için mücadele etmeye devam ediyor. MEB’in Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2022/2023 raporuna göre özel okullarda çalışan toplamda 179 bin 895 öğretmen bulunuyor ancak tahmin edilen sayı bunun çok daha üzerinde. Eğitimciler ocak ayında asgari ücrete yapılan yüzde 49,2 oranındaki zamla birlikte ortalama 20 bin 600 TL maaş alırken taban maaşın ÖMK kapsamında güvence altına alınmasını talep ediyor.
Özele en yüksek pay Türkiye'de
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) ‘Bir Bakışta Eğitim 2023’ raporu Türkiye’nin eğitim alanında yatırım ve araştırma konularında sınıfta kaldığını ortaya koydu. Rapora göre OECD üye ülkelerde özel sektörün payı ortalama yüzde 9’a denk gelirken Türkiye’de bu oran yüzde 24 oldu. Ortaöğretimde özel sektör harcamalarına dikkat çekilen raporda liselerde özel sektör harcamaları yüzde 45, meslek liselerinde ise yüzde 8 olarak kaydedildi. Okul öncesi özel okul sayısı; 6 bin 528, ilkokul, 2 bin 65, ortakokul 2 bin 266, ortaöğretim 3 bin 422 toplam 14 bin 281. Özel okul öğretmen sayısı ise okul öncesinde; 28 bin 18, ilkokulda 38 bin 494, orta öğretim de 70 bin, orta okulda 42 bin 673 toplamda 179 bin 985.