Geçtiğimiz yıl Temmuz‘da Nijer'de bir darbe neticesinde Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum koltuğundan indirildi, sabık lider o tarihten bugüne iki odalı evinde göz altında tutuluyor, istifa mektubu yazmayı hala reddediyor, ancak uluslararası toplumun radarından da çıkmış gibi. Mali, Burkina Faso ve Gine'deki (Konakri) darbelerin ardından Nijer'de ortaya çıkan bu demokrasi kesintisine bölgesel örgüt ECOWAS'ın tepkisi hayli sert oldu.
* * * *
Derhal uygulamaya konan yaptırımlar yanında, ECOWAS liderleri Nijer'e askeri müdahale konusunu tartıştılar. Bölgesel örgütün Fransa'nın etkisinde kalarak Nijer'e baskı uyguladığına inanan askeri yönetim halkı sokaklara dökerek eski sömürgeci gücü hedefe yerleştirince, Fransa büyükelçisi ve Fransız askerleri ülkeyi apar topar terk etmek zorunda kaldılar. ECOWAS'ın askeri tehdidi sonuç getirmedi, hatta ters tepti, darbeci üç Sahel ülkesini birbirlerine yaklaştırdı; aralarında bir savunma ittifakının doğmasına yol açtı.
* * * *
Aradan geçen bir yılın ardından dengelerin hayli değiştiğini izliyoruz ; son haftalarda ECOWAS darbeci üç ülkenin örgütten ayrılmamaları için elinden geleni yapıyor, zira üç ülkenin kopuşu bölgesel ekonomik entegrasyon çabaları için yıkıcı bir darbe oluşturacak. Togo Cumhurbaşkanı Faure Gnassingbé'ye ilaveten, Senegal’in yeni göreve gelen solcu ve “panafrikancı” lideri Diomay Faye de darbeci üç ülkeyi ECOWAS içinde tutmak üzere çaba sarf ediyor. İşte böyle bir konjonktürde, bir üst düzey heyetimiz Niamey‘i ziyaret etti.
* * * *
Türk heyeti vesilesiyle, petrol ve doğalgaz çıkarılması konusunda iki ülkenin işbirliği yapacakları Anadolu Ajansı tarafından açıklandı. Heyetimizde Milli Savunma Bakanı ve Savunma Sanayi bulunduğu dikkate alındığında, bir yandan Nijer askerinin TSK tarafından eğitimi, diğer yandan Nijer ordusuna Savunma Sanayi ürünleri satışı ve bu ürünlerin kullanımı yönünde eğitim verilmesi konusunda adımlar atılmış olması ihtimali yüksek.
* * * *
Türkiye’nin tüm Sahel ülkelerine İHA-SİHA, helikopter, eğitim uçağı (Hürkuş) ve zırhlı askeri araç sattığı ve bu yönde bölgeden artan bir talep bulunduğu dikkate alındığında bu sonuca ulaşıyoruz. Nijer ordusuna eğitim veren Fransa ve diğer AB ülkelerinin yerini Türkiye alabilir mi? Bu askeri eğitim işini Somali’de yaptığımıza göre Nijer'de de yapabiliriz sonucuna varılabilir mi? TSK’nin bu yönde ilave kapasitesi var ise olabilir.
* * * *
Fransa veya ABD’nin boşalttıkları askeri üslerden uygun olanı Türkiye’ye askeri eğitim amacıyla tahsis edilirse, kuvveden fiile çıkılır, böylece Türkiye ile Nijer arasında yeni bir sayfa açıldığına şahit oluruz. Sözkonusu üst düzey kapsamlı askeri işbirliğinin hukuki zemininin 2017 tarihli askeri çerçeve anlaşmasıyla ve 2021 yılında yürürlüğe giren askeri eğitim anlaşması ile inşa edildiğini hatırlıyoruz.
ABD ve Fransa'nın geçtiğimiz yıllarda, askeri üsleri vasıtasıyla, Nijer'e sağladıkları askeri istihbaratın kesilmesi veya eksikliği Niamey açısından güvenlik zafiyeti teşkil ediyorsa, bu temel ihtiyacın Türkiye tarafından tedariki de bu işbirliğine rahatlıkla dahil edilebilir. Meselenin özü Türkiye’nin yönde gerekli ve yeterli kapasitesinin bulunup bulunmadığı noktasında kilitlenmektedir. Niamey'deki Büyükelçiliğimizin halen kiralık mütevazi bir binada çalışkan bir büyükelçi ve 3-4 kişilik dar bir siyasi kadrodan ibaret olduğunu unutmayalım.
* * * *
Nijer’de, askeri yönetim darbe ertesinde, siyasi-ekonomik istikrarı sağlamak ve ülkenin istikametini belirleme çabası içinde. Son bir yıldır, batılı devlet ve uluslararası kuruluşların Nijer'den çekilmelerini takiben ortaya çıkan boşluğun doldurulması çabalarına şahit oluyoruz. Fransa önderliğindeki Avrupa Birliği ve ABD'nin yerini, komşu Mali'de olduğu üzere, Wagner vasıtasıyla Putin Rusya'sının alacağı paylaşılan bir beklentiydi.
* * * *
17 Temmuz 2024 ziyareti Türkiye’nin Nijer'de bir diğer önemli ortak ve aktör olacağına dair bir işaret oluşturdu. 2017 sonunda, Merkezi Afrika Cumhuriyeti üzerinden Afrika'ya ilk adımını atan Rusya, bir yandan güvenlik ve taarruz kudreti tedarik ediyor, diğer yandan maden ve diğer doğal kaynakları işleterek güç kazanıyor. Hedefindeki müteakip ülkenin Çad olduğunu şimdiden söyleyelim. Bu gerçeklerin ışığında Sahel’deki bilek güreşinin Fransa ile Rusya arasında vuku bulduğunu görelim.