Büyük Britanya’da yapılacak seçimden bahsediyorum. Takip edenler bilir. 22 Mayıs‘ta Başbakan Rishi Sunak tüm spekülasyonlara son verdi: Yeni seçimin beklendiği gibi sonbaharda veya kışın değil, 4 Temmuz'da yapılacağını açıkladı. İngiliz sisteminde seçimlerin zamanlaması başbakanın sorumluluğunda. En azından son seçimden sonraki beş yıl içinde ve son tarih gelecek yılın Ocak ayı olacaktı. 1945'ten bu yana ilk kez Temmuz ayında seçim yapılacak. Siyasi gözlemciler de şaşırtıcı derecede erken bir seçim diyorlar. Bu adımın ardındaki hesap nedir? Sunak erken seçimden ne umuyor, muhalefeti şaşırttı mı?
* * * *
Kararın ustaca bir hamle mi yoksa kumar mı olduğunu 4 Temmuz'da öğreneceğiz. Seçimin
temelinde, mali krizden bu yana Birleşik Krallık ekonomisindeki düşük büyümenin her şeyi olumsuz etkilemesi olduğu söyleniyor. Başbakan da zaten ekonominin köşeye sıkıştığını söylüyordu. Mevcut anketlere göre seçimi muhalefetteki İşçi Partisi kazanırsa, 14 yıllık Muhafazakar iktidar dönemi bitecek. Başka herhangi bir sonuç, Sunak'ın kendi partisindeki pek çok kişinin bile erişilemez olduğuna inandığı şok edici bir zafer anlamına gelecek.
* * * *
İşçi Partisi, 2021 sonlarından bu yana genel seçim kamuoyu yoklamalarında önde gidiyor. Ortalamada yaklaşık 20 puan önde. Bu fark hiç değişmedi. Evrensel beklenti de zaten Muhafazakar Parti'nin seçimi kaybedeceği yönünde. Parlamentodaki sandalye projeksiyonuna dönüştürüldüğünde, bu rakamlar ya İşçi Partisi'nin rahat bir galibiyetine ya da Muhafazakarlar için neredeyse yok olma anlamına gelecek kadar büyük bir İşçi Partisi zaferine işaret ediyor.
* * * *
YouGov şirketinin yaklaşık 40 bin seçmen ile yaptığı ankete göre, İşçi Partisi yüzde 39, Muhafazakarlar yüzde 22, Reform UK yüzde 15, Liberal Demokratlar yüzde 12, Yeşiller 7, İskoç Ulusal Partisi (SNP) yüzde 3 ve diğerleri de yüzde 2 oy alabilecekleri anlaşılıyor.
Britanyalı Muhafazakarlar kendilerini Birleşik Krallık'ın doğal iktidar partisi, "yönetme hakkına sahip" ve neredeyse doğuştan itibaren yönetme hakkına sahip olarak görüyorlar. Parti 20. yüzyılda toplam 65 yıl iktidarda kaldı, 21. yüzyılda ise bu sayı şimdi 14 ve 2010'dan bu yana iktidardalar. Şimdi bu değişecek sanırım.
* * * *
İngiltere'nin yeni başbakanı olması beklenen İşçi Partisi lideri Keir Starmer, eski insan hakları avukatı ve daha sonra İngiltere'nin en kıdemli savcısı olarak görev yapan saygın bir kişi. 2015 yılında İşçi Partili milletvekili oldu. İşçi Partisi'nin sloganı her yerde tek bir kelimeden oluşuyor: ‘Değişim‘ Sloganı bu. Anketlere bakılırsa daha fazlasını da söylemeye gerek yok. Sonuçta "değişim", işçi sınıfı bir aileden gelen İşçi Partisi lideri Keir Starmer'ın görevdeki son derece zengin başbakana meydan okurken kullandığı mücadele sözcüğü.
* * * *
Britanyalılar yerel saatle sabah 7 ile akşam 22:00 arasında oy kullanacak, Birleşik Krallık'taki 650 seçim bölgesinin çoğunluğunu kazanan partinin lideri otomatik olarak başbakan oluyor, hükümeti kuruyor. Bu, 326'nın genel çoğunluğu sağlayan sihirli sayı olduğu anlamına geliyor. Çoğunluk yoksa, Theresa May'in 2017'deki yakın sonuç sonrasında yaptığı gibi bir azınlık hükümeti olarak yönetebilir veya David Cameron'un 2010'dan sonra yaptığı gibi bir koalisyon hükümeti kurabilir.
* * * *
Kesin olan tek şey, gelecekteki hükümetin önemli zorluklarla karşı karşıya olan bir ülkeyi devralacak. Britanya’da ekonomik durgunluk, konut krizi, yaşam pahalılığı, göç ve dış politika gibi konular gündemin üst sıralarında. Ekonominin durma noktasına geldiği açıklandı. 7,5 milyon kişi hastane bekleme listesinde. Neredeyse üç milyon kişinin, tam zamanlı çalışmasına rağmen artık borçlarını ödeyemediği açıklandı. Kütüphanelerden daha fazla fakirlere gıda bankası olduğu yani 2.800. En zengin 50 ailenin nüfusun yarısı olan 33,5 milyon Britanyalının toplam servetine sahip olduğu biliniyor.
* * * *
Anketlere göre, İşçi Partisi eğer kazanırsa böyle bir durumdaki ülkeyi devralacak. 1997 genel seçiminde Yeni İşçi Partisi, Kuzey İrlandalı müzik grubu D:Ream'in ‘Her Şey Daha İyiye Gidebilir‘ şarkısını kampanyada kullanmıştı. Tony Blair yönetimindeki yeni İşçi Partisi, 18 yıl muhalefetten sonra seçimi kazanmıştı. 1997 genel seçimi ile Temmuz‘da yapılacak genel seçim arasındaki benzerlikler konusunda spekülasyonlar artıyor. Görünen o ki, bu tür karşılaştırmalar sanki haklı görünüyor. Az bir zaman kaldı. Bekleyip göreceğiz.